مقبره مرشد متعلّق به قرن سیزده هجری ساخت آن به دورة قاجار بر مىگردد و این بنا حدود 118-110 سال قدمت دارد. شروع ساخت بنا سال 1275 هـ . ق بوده و اتمام ساخت آن در سال 1268 هـ . ق مىباشد. حاج سید محمود خان طباطباطى نائینى در زمان حیاتش تصمیم به ساخت بنایى به عنوان جایگاهى براى جمع شدن عرفا به عنوان (جمع خانه) می‌گیرد با شروع ساخت بنا و نیمه تمام ماندن آن ایشان وفات می‌نمایند. و حاج محمّد ابراهیم نمازى ملقّب به نیاز علیشاه به جانشینی انتخاب شدند. به دستور ایشان پیکر حاج سید محمود طباطبایى نائینى معروف به حیرتعلى شاه و مشهور به حاج سید محمود خان مرشد در این محل به خاک سپرده شد. در سالهای بعد ساخت بنا تکمیل شد. افراد متعددى از خانواده مرشد و از جمله نیاز علیشاه در این محل تدفین شدهاند و به عنوان آرامگاه مورد توجه اهالى و مردم قرار گرفت و تحت مالکیت خانواده مرشد زاده درآمد و اکنون به دست آقای على مرشدزاده است.
در اطراف بنا محوطه باز و زمینهاى خالى موجود است و در فاصله دورتر از این محوطه بناهایى در جبهه جنوبى و غربى آن قرار دارد که داراى ساختار قدیمى و تاریخى مىباشند. در جبهه شرقى بنا خیابان هلال احمر وجود دارد که به بنا دسترسى مىدهد و در همین جبهه خانههاى مسکونى وجود دارند که اکثرا نوساز و جدید مىباشد.
بنا داراى پلان مربع شکلى است که درون محوطه باز قرار گرفته است. چهار راس این مربع روى جهات اصلى جغرافیایى (شمال ـ جنوب ـ شرق ـ غرب) مىباشد. بنا داراى چهار ورودى در چهار ضلع آن بوده است که ورودى اصلى بنا در ضلع جنوب غربى قرار دارد. مقبره مرشد ارتفاع بلندى دارد. که ضلعهاى داخلى آن از طاق نماهاى از نوع جناغى تشکیل شده است. این طاق نماها در دو ردیف روى هم قرار دارند که در ردیف بالا و در گوشههاى بنا داراى تزئینات گچى مىباشد. بنا داراى پوشش بسیار بلندى است که ارتفاع آن به حدود سیزده متر مىرسد. در وسط پلان، آرامگاه حیرتعلى شاه و نیاز على شاه قرار دارد. در بیرون چهار ضلع بنا دو طبقه طاق نما وجود دارد، که پوشش طبقه اول از نوع آهنگ و پوشش طاق نماهاى طبقه دوّم و ورودى از نوع جناغى هستند. در جبهه شمال غربى و جنوب شرقى بنا چهار عدد راه پله جهت دسترسى به طبقه دوّم وجود دارد. در همین جهات در طبقه دوّم دو راه پله جهت دسترسى به پشت بام بنا موجود است. مصالح به کار رفته در بنا خشتهاى 5/3×20×20 به کار رفته در کالبد اصلى بنا، قلوه سنگهاى به کار رفته در کالبد اصلى بنا، ملات شفته آهک به کار رفته در اتصال مصالح، چوب به کار رفته در پوشش درگاهها، اندود گچ بکار رفته در دیوارهاى داخلى و موزاییک به کار رفته در کفپوش داخلى بنا پوشش بنا ترک خورده و رطوبت درون آن نفوذ کرده است و اندود داخلى طبله کرده و مقدارى از آن فرو ریخته است. بیشتر بنا دچار فرسایش سطحى در نماهاى بیرونى شده است که این امر بیشتر در اثر گذر زمان و تاثیر عوامل جوى مىباشد. قسمتهایى از پوشش طبقه دوّم ضلع شمال غربى و نیمى از پوشش راه پله دسترسى به پشت بام وجود در ضلع شمالى شرقى فرو ریخته است. بیشترین فرسایش در لبه بام و پائین دیوارهاى بیرونى بنا ایجاد شده و در سالیان اخیر توسّط میراث فرهنگى مرمّت شده است.
این مقبره زیبا در درون بافت شهری شهر ماهان در 35 کیلومترى جنوب شرق شهر کرمان واقع شده است.
نظر (0)